Bipolar transistör (BJT)
PNP veya NPN tipleri vardır. Genelde NPN kullanılır çünkü N’de elektronlar olduğundan dolayı daha serbest bir hareket sözkonusu diyebilirim.
BJT’lerde 3 tane uç vardır. Bunlar emitter, base, collector diye adlandırılır.
Base ucu kontrol amaçlıdır. Baseden Ib akımı verilir. Buna bağlı olarak transistör Ic akımı geçirir. Yani bir nevi kontrollü kapı diyebiliriz. Diyottaki gibi değil yani kapıyı tam aç tam kapa yok fakat kapıyı oranlı açmak var. Ne kadar açarsak o kadar adam geçer. Tabi kapıyı açan kişi de geçer. Burada Ib kapıyı açan elemandır. Ic de kapıdan geçenlerdır. Ie = Ib+Ic dir çünkü kapıdan geçenler diğer taraftan çıkacaktır. Burada bir beta kazancı yani ß parametresi söz konusudur. Bu kapıyı açma oranıdır.
Ic = ß*Ib olarak verilir. Misal olarak ß=50 olsun. Biz Ib = 1A akım verdiğimiz zaman, Ic = 50A olacaktır. Tabi transistörümüz aktif bölgede çalışıyorsa. Ie = Ib+Ic = 51A yani Ie = (ß+1)Ib olacaktır. Bu aktif bölgede yani transistör normal olarak çalışırken geçerli. Peki başka ne bölgesi var derseniz doyma (saturation) bölgesi var ki. Misal kapıyı açıyorsunuz fakat kapıyı bir süre sonra istediğiniz kadar zorlayın daha açamazsınız çünkü tamamen açılmıştır. Yani ß=100 olsun. Ib = 1A verdim 100A aldım. Ib = 10A verdim 1000A aldım ama kapının sınırı belli. Ben Ib = 1000A verip de Ic = 100000A alamam çünkü kapıdan bu kadar adam geçemez yahu. Ib = 1000A verip Ic = 3000A alıyorum misal transistör doymuştur diyebilirim.
Base ucu kontrol amaçlıdır. Baseden Ib akımı verilir. Buna bağlı olarak transistör Ic akımı geçirir. Yani bir nevi kontrollü kapı diyebiliriz. Diyottaki gibi değil yani kapıyı tam aç tam kapa yok fakat kapıyı oranlı açmak var. Ne kadar açarsak o kadar adam geçer. Tabi kapıyı açan kişi de geçer. Burada Ib kapıyı açan elemandır. Ic de kapıdan geçenlerdır. Ie = Ib+Ic dir çünkü kapıdan geçenler diğer taraftan çıkacaktır. Burada bir beta kazancı yani ß parametresi söz konusudur. Bu kapıyı açma oranıdır.
Ic = ß*Ib olarak verilir. Misal olarak ß=50 olsun. Biz Ib = 1A akım verdiğimiz zaman, Ic = 50A olacaktır. Tabi transistörümüz aktif bölgede çalışıyorsa. Ie = Ib+Ic = 51A yani Ie = (ß+1)Ib olacaktır. Bu aktif bölgede yani transistör normal olarak çalışırken geçerli. Peki başka ne bölgesi var derseniz doyma (saturation) bölgesi var ki. Misal kapıyı açıyorsunuz fakat kapıyı bir süre sonra istediğiniz kadar zorlayın daha açamazsınız çünkü tamamen açılmıştır. Yani ß=100 olsun. Ib = 1A verdim 100A aldım. Ib = 10A verdim 1000A aldım ama kapının sınırı belli. Ben Ib = 1000A verip de Ic = 100000A alamam çünkü kapıdan bu kadar adam geçemez yahu. Ib = 1000A verip Ic = 3000A alıyorum misal transistör doymuştur diyebilirim.
Bu transistör nerelerde kullanılır derseniz yükseltici yapımında kullanılabilir. Misal benim elimde bir mikrofon var buradan ben bir sinyal aldım. Bunu base ucuna verirsem. Bunun (ß+1) katı büyüklükteki bir sinyali emitter ucundan alabilirim. Tabi transistörler sıcaklıktan çok etkilenen elemanlardır o yüzden direk basit bir şekilde bağlayıp amfi yapmak sıkıntı olabilir. ß katsayısı sıcaklığa bağlı olarak hızlıca değişebilir. Ancak ki ancak misal 2 tane transistör koydum. 1 tanesinin ß =50 olduğunu diğerininse ß=100 olduğunu farz edeyim. Öyle bir devre kurarım ki ß2-ß1 şeklinde bir yükseltme yapar. 100-50= 50 yükseltme yapar. Yani gerçekte istediğim de zaten 50 yükseltme yapmak. Ancak tek transistörle yaparsan bir anda değişirdi fakat şimdi değiştiğini düşünelim 2 side değişecek ilki 120 olsun diğeri de 70 olacak fark 120-70 = 50 yine aynı kalacak. Tabi bu basit bir düşünce ama 3 aşağı 5 yukarı benzer şeyler yapılıyor.
NPN Transistörden bahsettik. PNP de aynı olayın laciverti diyebiliriz. Bunda da base ucuna ne kadar akım verildiği değil ne kadar akım çekildiği önemli. Ben direk bağlantı şemasını gösterip geçmek istiyorum. Bu bağlantı şemalarında dikkat edeceğiniz yer hangi uca + hangisine – şekilde bağlantı yapılmış pillerimiz. Ona göre devrede transistörü gördüğünüzde tanıyabilirsiniz.
NPN Transistörden bahsettik. PNP de aynı olayın laciverti diyebiliriz. Bunda da base ucuna ne kadar akım verildiği değil ne kadar akım çekildiği önemli. Ben direk bağlantı şemasını gösterip geçmek istiyorum. Bu bağlantı şemalarında dikkat edeceğiniz yer hangi uca + hangisine – şekilde bağlantı yapılmış pillerimiz. Ona göre devrede transistörü gördüğünüzde tanıyabilirsiniz.
Bunların dışında transistörlerden yüksek bir ß kazancı almak istiyorsak darlington bağlatısını kullanırız. 2 transistörü uç uca bağlarız ve ßson = ß1 *ß2 olur.
Yorumlar
Yorum Gönder
Düşüncelerini veya yorumlarını bizimle paylaş.